Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna ma długość 1 km. Gminny Park w Wilkowicach usytuowany jest nieopodal centrum gminy. Sąsiaduje on w części południowej z budynkiem, w którym mieści się siedziba gminy Wilkowice. Obok parku przebiega uczęszczany zielony szlak turystyczny, wiodący od stacji PKP Wilkowice-Bystra na Klimczok (1117 m n.p.m.). Teren parku obniża się łagodnie w kierunku przepływającego w pobliżu potoku Białka.
Cały obszar parku zlokalizowany jest na siedlisku grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum zróżnicowanego ze względu na wilgotność i żyzność podłoża na grąd: wysoki, typowy i niski. Dzięki ograniczonym 
zabiegom pielęgnacyjnym park ten charakteryzuje się częściowym powrotem do naturalnych układów biocenotycznych. Spośród gatunków roślin podlegających ochronie prawnej na terenie parku stwierdzono występowanie: czosnku niedźwiedziego Allium ursinum, lilii złotogłów Lilium martagon, pióropusznika strusiego Matteucia struthiopteris, barwinka pospolitego Vinca minor oraz bluszczu pospolitego Hedera helix.
Wzdłuż ścieżki wytypowano 25 obiektów, istotnych ze względów dydaktycznych. Obiekty te reprezentują rodzime i obce gatunki drzew, krzewów, roślin zielnych i mszaków, zbiorowiska roślinne oraz procesy ekologiczne związane z biocenozą lasu. Przedstawiane gatunki roślin mają również duże znaczenie praktyczne. Są wśród nich gatunki lecznicze oraz gatunki drzew i krzewów o znaczeniu gospodarczym i dekoracyjnym.
Ścieżka polecana jest wszystkim miłośnikom przyrody. Ze względu na niewielki stopień trudności jej pokonania oraz usytuowanie w centrum gminy i związany z tym dogodny dojazd, a także możliwość zaparkowania samochodu na skraju parku, ścieżka predysponowana jest również do wykorzystania przez osoby niepełnosprawne. Czas niezbędny do zapoznania się z opisanymi poniżej obiektami zlokalizowanymi wzdłuż ścieżki dydaktycznej wynosi około 3 godzin.
Opis obiektów, na które warto zwrócić uwagę odwiedzając ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną Klubu Gaja w parku gminnym w Wilkowicach:
1. Klon jawor Acer pseudoplatanus – jest okazałym drzewem osiągającym do 35 m wysokości. Wyróżnia się od reszty drzew w parku dzięki charakterystycznej brązowo-beżowej korze łuszczącej się płatami, przypominającej korę platanu (stąd łacińska nazwa pseudoplatanus).
2. Kasztanowiec zwyczajny Aesculus hipocastanum – jest jednym z najpiękniejszych drzew ozdobnych, efektownym o każdej porze roku. W naturze występuje na Bałkanach, w Grecji i Bułgarii, gdzie rośnie w dolinach górskich rzek na wysokości 1000-1200 m n.p.m. Kasztanowiec został wprowadzony do uprawy, w zachodniej i środkowej Europie, w 1576 roku. Jest wytrzymały na niskie temperatury, wrażliwy na suszę.
3. Posusz czynny i posusz jałowy – na terenie parku można obserwować zamierające i martwe świerki, które pozostawiono w celach edukacyjnych. Posusz czynny to zamierające lub martwe drzewa, które nadal są zasiedlone przez owada będącego przyczyną ich obumarcia. Natomiast posusz jałowy stanowią martwe drzewa opuszczone przez owada, który spowodował ich obumarcie lub zabite przez inne czynniki i nie zasiedlone przez szkodliwe owady. Pozostawianie w lesie posuszu jałowego jest korzystne ze względu na to, że drzewa takie są środowiskiem życia wielu organizmów (grzybów, śluzowców, owadów w tym antagonistów owadów uznanych za szkodniki a także większych zwierząt).
4. Buk Fagus sylvatica – w sąsiedztwie ścieżki dydaktycznej wyróżnia się pod względem rozmiarów okazały buk osiągający 86 cm w pierśnicy. Buk jest drzewem osiągającym o wysokości do 30 m, o korze gładkiej, ołowiowioszarej. Buk jest pospolitym gatunkiem europejskim. W Polsce spotykany jest w części południowej i północno-zachodniej.
5. Grąd wysoki – mianem grądów określa się lasy dębowo-grabowe lub dębowo-lipowo-grabowe. Występują one na całym obszarze Polski na niżu i w piętrze pogórza z wyjątkiem terenów górzystych. Grądy niegdyś dominowały w krajobrazie Polski, ale ze względu na żyzne siedliska, które zajmują zostały wylesione. Obecnie zajmują one zaledwie 0,24% powierzchni kraju. Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna pozwala zapoznać się z wszystkimi typami siedliskowymi grądów.
6. Znaczenie światła w lesie – na terenie parku można zaobserwować ciekawą formę jesionu Fraxinus excelsior o wygiętym w stronę światła pniu. Przyglądając się temu drzewu uzmysłowić sobie można jak bardzo światło decyduje o strukturze zbiorowiska leśnego.
7. Sosna czarna Pinus nigra jest często nasadzanym gatunkiem w parkach ze względu na małe wymagania i znaczną odporność na zanieczyszczenie powietrza. Osiąga wysokość 20-30 m. Gatunek ten pochodzi z południowej Europy.
8. Modrzew Larix decidua – został posadzony na terenie parku. Jest drzewem osiągającym do 50 m, o igłach opadających na zimę. W młodości bardzo szybko rośnie.
9. Olsza czarna Alnus glutinosa – występuje w miejscach najbardziej wilgotnych w obrębie parku. Osiąga wysokość do 25 m. Olsza czarna występuje w niemal całej Europie. Jest rośliną wskaźnikową wysokiego poziomu wód gruntowych.
10. Dąb szypułkowy Quercus robur – największy okaz tego gatunku osiągający 1m w pierśnicy rośnie w centralnej części parku. Dąb szypułkowy osiągając do 45 m wysokości należy do naszych najwyższych drzew liściastych. W przeszłości wysuszone i pozbawione łupin żołędzie dębu, upalone i zmielone służyły do sporządzania napoju noszącego nazwę kawy żołędziowej. Dąb szypułkowy występuje w środkowej Europie, w północnej Afryce i zachodniej Azji.
11. Grąd typowy – zajmuje centralną cześć parku. Drzewostan tworzy głównie dąb szypułkowy i lipa drobnolistna z domieszką dzikiej czereśni i jawora.
12. Świerk pospolity Picea abies – na terenie parku można spotkać pojedyncze świerki najprawdopodobniej sztucznie wprowadzone na siedlisko grądowe. Świadczy o tym ich nie najlepsza kondycja a także bardzo mały udział gatunków borowych – które zazwyczaj towarzyszą świerkowi – w runie. Świerk pospolity jest gatunkiem rodzimym o prostym pniu osiągającym wysokość do 50 m, pokrytym szarą lub czerwonobrązową cienką, łuskowatą korą.
13. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris – okazałe drzewo o wysokości dochodzącej do 40 m. Pień w górnej części jest rudy i łuszczy się cienkimi płatami, w dolnej części starych drzew pokryty jest grubą brązową, głęboko bruzdowaną korą.
14. Brzoza brodawkowata Betula pendula – jest jednym z najszybciej rosnących drzew o wysokości do 30 m. Jej pędy pokryte są licznymi gruczołkami. Kwiaty pojawiają się wraz z rozwojem liści. Jest drzewem często sadzonym w parkach. Wiosną pozyskuje się z brzozy sok zwany oskołą używany do wyrobu piwa, octu, musującego wina oraz syropu. Wytwarza się z niego również zapobiegającą łysieniu i wypadaniu włosów „wodę brzozową”.
15. Głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna – jest pospolitym krzewem osiągającym do 8 m wysokości, występującym głównie w lasach liściastych. Nazwa łacińska Crataegus wywodzi się z języka greckiego. Kratos oznacza siłę, agein znaczy dostarczać. Prawdopodobnie odnosiło się to do używania rośliny jako pożywnego pokarmu dla kóz lub do jej właściwości leczniczych.
16. Grąd niski – jest najwilgotniejszym typem lasu grądowego. Wykształca się w obniżeniach terenu i nieopodal cieków wodnych, nie zalewanych jednak w czasie wysokich stanów wód. Na terenie parku można go spotkać w części północnej i północno-wschodniej, położonej bliżej przepływającego w pobliżu potoku Białka. W drzewostanie poza gatunkami typowymi dla grądów pojawia się olsza czarna Alnus glutinosa.
17. Wierzba iwa Salix caprea – jest jedyną wierzbą rosnącą nie tylko w pobliżu wody, lecz również w lasach. Gatunek dwupienny. Kotki męskie są żółte, kwitną w marcu, po czym opadają. Zielone kotki żeńskie rozwijają się w torebki, z których uwalniają się filcowato owłosione nasiona.
18. Skupienie dębów szypułkowych – potencjalny pomnik przyrody – w części północno-wschodniej parku wyróżnia się grupa 8 okazałych dębów szypułkowych osiągających w pierśnicy obwód 205-236 cm.
19. Jesion wyniosły Fraxinus excelsior – występuje w sąsiedztwie skrzyżowania ul. Parkowej z ul. Słowiczą. Jego obwód w pierśnicy wynosi 300 cm co w pełni kwalifikuje to drzewo do objęcia ochroną w formie pomnika przyrody.
20. Formy odroślowe olszy czarnej Alnus glutinosa – olsza czarna, charakteryzuje się dużą zdolnością regeneracyjną. Przejawia się to często wyrastaniem, nawet u starych okazów, pędów odroślowych z odziomkowej części pnia lub w wyższej jego partii z guzowato ukształtowanych pąków stłumionych (śpiących, sferoblastów). Po ścięciu drzewa bardzo szybko pojawiają się odrośla czego przykład można obserwować w parku w Wilkowicach.
21. Dziki bez czarny Sambucus nigra – jest pospolitym w całej Polsce krzewem, kwitnącym w maju i czerwcu kiedy to okrywa się białymi, lekko kremowymi kwiatkami, zebranymi w talerzowate baldachy. Owocami jego są kuliste jagody, najpierw ciemnoczerwone, a później w końcu sierpnia czarne i błyszczące.
Z dojrzałych świeżych owoców przygotowuje się zupy, kisiele, powidła, soki a także nalewki owocowe, wódki i wina. Wysuszone kwiaty bzu czarnego stosowane są jako lek napotny i moczopędny. W średniowieczu używano wywaru z kory jako środek odchudzający .
22. Lipa drobnolistna Tilia cordata – Drzewo o dużej, gęstej koronie i zwisających gałęziach dorastające do 30 m. Liście sercowate, długości 3-6 cm, od spodu z bardzo charakterystycznymi, pomarańczowymi kępkami włosów w kątach nerwów. Jest ważną rośliną miododajną. Jedno duże drzewo w wieku od 50-100 lat dostarcza w sprzyjających warunkach klimatycznych od 2 do 5 kg miodu dziennie.
23. Jarzębina Sorbus aucuparia – małe drzewo lub krzew. Osiąga wysokość 8-10 m. Kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty o ciężkim słodkim zapachu są białe i zebrane w szczytowe baldachogrono. Kwiaty dostarczają pszczołom pyłku i nektaru. Z 1 ha pszczoły potrafią zebrać 35 kg miodu jarzębinowego, który jest czerwonawy, gruboziarnisty i charakteryzuje się silnym zapachem. Pomarańczowoczerwone owoce utrzymują się na drzewach często aż do zimy służąc za pokarm dla ptaków.
24. Drzewa i krzewy iglaste – w sąsiedztwie siedziby Klubu Gaja można zobaczyć niewielką kolekcję roślin iglastych często nasadzanych w parkach. Rosną tutaj: sosna czarna Pinus nigra, świerk pospolity Picea abies, daglezja zielona Pseudotsuga menziesii, jodła pospolita Abies alba, żywotnik zachodni Thuja occidentalis, jałowiec pośredni Juniperus x media, jałowiec pospolity J. communis oraz modrzew pospolity Larix decidua. Drzewa i krzewy iglaste poza walorami estetycznymi mają również znaczenie zdrowotne ponieważ wydzielają one substancje lotne zwane fitoncydami hamujące rozwój drobnoustrojów.
25. Bluszcz pospolity Hedera helix –. pnie się po pniu modrzewia rosnącego przed siedzibą Klubu Gaja. Jest on wiecznie zielonym krzewem z pędami płożącymi się lub pnącymi. Bluszcz zakwita we wrześniu i październiku, pierwszy raz w 8-10 roku życia. Jego cuchnące zgnilizną, miodne kwiaty zwabiają wiele owadów. Owocem jest okrągława niebieskoczarna jagoda. Gatunek ten podlega ochronie częściowej w Polsce.
Opracowanie ścieżki
Zbigniew Wilczek
Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody
Uniwersytet Śląski, Katowice
Jarosław Kasprzyk
Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja, Wilkowice
Zobacz galerię
